آغاز عزاداری های ماه محرم در اردبیل با مراسم طشت گذاری
مردم اردبیل با برگزاری مراسم طشت گذاری به استقبال ماه محرم می روند و بدین ترتیب آغاز عزاداری‌های این ماه در منطقه را اعلام می کنند.
دهه سوم ماه ذی‌الحجه بوی ماه محرم در اردبیل احساس می شود و در هر کوی و برزن و محله‌ای برای فراهم کردن مقدمات عزاداری اقدام می کنند.
نظافت مساجد، برافراشتن پرچم‌های سیاه و نصب پارچه‌های مشکی بر سر در مغاره‌ها و منازل و فضای مقابل مساجد از جمله اقداماتی است که در ارتباط با استقبال از ماه محرم انجام می شود.
اردبیل در طول تاریخ با عنوان کانون عاشقان حسین(ع) و اهل بیت(ع) از معروفیت خاصی برخوردار بوده و به جرئت می توان گفت که مردم این دیار از زمان تولد با نام و یاد حسین آشنا شده و تا آخرین نفس با یاد مولایشان زندگی کرده و با عشق حسین در دل، چشم از این جهان فرو می بندند.
مادران اردبیلی لای لایی فرزندانشان را با ذکر حسین و با سوز “حسینیم وای حسینیم وای“ آغاز می کنند و نوکری دربار اباعبداله را برای خود و اولادشان افتخاری بزرگ قلمداد می نمایند.
مردم اردبیل ماه محرم و به خصوص دهه اول آن را فرصت گرانبهایی برای ابراز ارادت و تجدید پیمان با حسین بن علی(ع)می دانند.
همه ساله در 27 ذی‌الحجه مردم اردبیل با برگزاری مراسم طشت گذاری، عزاداری سالار و سرور شهیدان را آغاز می کنند. طشت گذاری از آئین‌‌ها و آداب عزاداری منسوب به اردبیل می باشد اما در سال‌های اخیر برپایی این مراسم در سایر شهرهای استان و حتی برخی از استان‌های همجوار چون آذربایجان شرقی و غربی و زنجان مرسوم گردیده و جایگاه خاصی را در بین مراسم عزادری به خود اختصاص داده است. با برگزاری این مراسم، مردم حسینی اردبیل به استقبال ماه محرم رفته و شروع عزاداری حسین بن علی(ع) را اعلام می کنند.
مراسم طشت گذاری در اردبیل که بنا به قول برخی از مورخان بیش از 500 سال قدمت دارد از 27 ذی الحجه آغاز و در سی‌ام این ماه پایان می پذیرد. بر اساس یک سنت قدیمی، شهر اردبیل به شش محله بزرگ تقسیم می شود. این تقسیم بندی عاملی بزرگ در نظم بخشیدن به مراسم عزاداری های منطقه می باشد.
براساس برنامه‌ریزی‌های انجام یافته، طشت گذاری تا اول ماه محرم هر روز در دو محله این شهر برگزار می شود. در روز اول در محلات طوی و اونچی‌میدان، در روز دوم در محلات اوچدکان و سرچشمه و در روز آخر در محلات پیرعبدالملک و عالی‌قاپو و در شب همان روز در تمامی مساجد شهر برگزار می شود.
طشت‌‌هایی که در این مراسم مورد استفاده قرار می‌گیرند از جنس برنز و یا مس و به شکل دایره است. بعد از عزاداری دستجات مختلف در هر محله، در پایان برنامه طشتها بر دوش ریش سفیدان و عاشقان حسین به مسجد وارد شده و در حالی که همه حاضرین در مسجد به احترام طشتها به پا می خیزند و در مقابل آن‌ها دسته سینه‌زنی با شور و شوق خاص و با شعار “الدخیل‌ابوالفضل“ سینه می زنند بعد از دور زدن مسجد، طشتها در جای مخصوص خود قرار داده می شود و بلافاصله از آبی که در کوزه‌ها بر دوش ریش سفیدان حمل شده پر می شوند.
محل قرار گرفتن طشتها در مساجد شهر اردبیل جایگاه خاص بوده و سکوهایی که برای این منظور مورد استفاده قرار می گیرد یکی از ویژگی‌های معماری مساجد این منطقه می باشد.
برخی از مورخان بر این عقیده‌اند که احداث جایگاه طشت در مساجد اردبیل بعد از روی کار آمدن حکومت صفویه انجام شده است. جایگاه مخصوص طشت در یکی از اضلاع دیوار مساجد به صورت طاق‌نما ایجاد می شود و در طول سال، طشتها روی این سکو‌ها قرار می گیرند.
بعد از قرار گرفتن طشتها در روی سکوهای مخصوص و در میان حزن و اندوه حاضران، دعای مخصوص خوانده می شود و از آب طشت به عنوان تبرک، اکثریت حاضران و عزاداران استفاده می کنند.
در ارتباط با علت و دلیل برگزاری مراسم طشت‌گذاری نظرات و عقاید مختلفی وجود دارد. عده‌ای بر این عقیده‌اند که با انجام این مراسم اهمیت آب و جایگاه آن در حادثه کربلا مورد توجه قرار می گیرد. برخی نیز با توجه به مسیر حرکت کاروان حضرت حسین بن علی (ع) از مکه به سمت کربلا می گویند بر اساس روایت تاریخی در مسیر راه کاروان کربلا، قبل از رسیدن به دشت نینوا، سربازان حر بن ریاحی در منطقه‌ای به نام زباله راه را بر کاروان امام بسته و حرکت آن را متوقف ساخته‌اند.
در این محل سالار شهیدان علیرغم کمبود آب دستور می دهند طشتها توسط آب‌‌های موجود در مشک‌ها پر شود که هم یاران امام و هم سربازان حر از آن استفاده نمایند و احشام موجود در هر دو کاروان را نیز سیراب کنند. این اتفاق می تواند یکی از دلایل انجام مراسم طشت‌گذاری به حساب آید.
در 27 ذی الحجه برای حضور در مراسم طشت گذاری مسجد جامع، علاقه‌مندان زیادی از نقاط مختلف کشور، خود را به اردبیل می رسانند و از فیوضات این مراسم معنوی بهره می برند.